Wouter Naar Java

Om Indonesië ten volle te ontdekken, leer ik Bahasa Indonesia, de Indonesische taal. Het onder de knie krijgen van Bahasa Indonesia is een leuke uitdaging. In dit artikel vertel ik meer over mijn leertraject.

Foto met mijn leraren Indonesisch – © Wouter Kesteloot

Ik vind het leren van nieuwe talen heel leuk. Zo studeerde ik vroeger al Spaans, Frans en Engels in een taalschool in Leuven. Sinds ik een Indonesisch lief heb, focus ik op het leren van Bahasa Indonesia, de Indonesische taal. Hierdoor kan ik praten met Indonesische familie en vrienden én kan ik mijn plan trekken op tocht door het land. Veel Indonesiërs spreken slechts een beetje of geen Engels en ze appreciëren het zeker als buitenlanders hun taal kennen. Doordat ik de Indonesische taal ken, kan ik dus veel meer de Indonesische cultuur ontdekken.

In België begon ik al Indonesisch te leren via de taalapp Duolingo en via online taallessen van de taalschool Jembatan Bahasa uit Bali. Tijdens mijn verblijf van bijna één jaar in Indonesië wil ik mijn kennis van het Indonesisch nog verder verbeteren. Daarom volg ik taallessen in de taalschool Wisma Bahasa in Yogyakarta.

Daarnaast oefen ik ook veel Indonesisch door te wonen in Yogyakarta en rond te trekken door Indonesië: Praten met de familie van mijn vriend, chauffeurs, in winkels, restaurants en veel andere plaatsen. Het leren van een taal doe je immers niet alleen in een klas maar ook in het dagelijkse leven.

Eenheidstaal van Indonesië

Het Indonesisch of Bahasa Indonesia is de officiële taal van Indonesië. De taal maakt deel uit van de Austronesische taalfamilie. Bij de onafhankelijkheid  van Indonesië in 1945 werd Bahasa Indonesia gekozen als officiële taal om één taal voor het land en dus ook eenheid te creëren.

Voor de meeste Indonesiërs is het Indonesisch echter de tweede taal want Indonesië heeft in totaal meer dan zevenhonderd lokale talen! Na Papoea Nieuw Guinea is Indonesië het land met de meest gesproken talen in de wereld. Zo spreken mensen in Yogyakarta, Centraal-Java en Oost-Java het Javaans, in West-Java spreken ze Soendanees en in Bali is er het Balinees. Op het eiland Madura spreken ze Madurees en op Zuid-Sulawesi is de taal het Buginees. Hier kan je een volledig overzicht vinden van alle talen in Indonesië.

Invloed van andere talen

Bahasa Indonesia kent zelf invloed uit verschillende talen. Zo is het nauw verwant met Malay, een taal die al eeuwenlang door handelaars werd gesproken en vandaag een officiële taal van Maleisië is. Tijdens mijn bezoek aan Maleisië merkte ik gelijkenissen maar ook duidelijke verschillen met het Indonesisch.

Verder heeft het Indonesisch ook gelijkenissen met het Nederlands omwille van de Nederlandse koloniale erfenis. Door de aanwezigheid van islam op Indonesië kent het Indonesisch ook een invloed van het Arabisch. En recent beïnvloedde het Engels ook de Indonesische taal. Tenslotte zijn er ook gelijkenissen met de grootste lokale taal in Indonesië, het Javaans.

Gemakkelijke vervoeging

Voor mij is de Indonesische taal redelijk eenvoudig om te leren. Ik zet enkele redenen op een rijtje:

• In het Bahasa Indonesia zijn er geen vervoegingen van werkwoorden. Het werkwoord blijft hetzelfde bij een andere tijd, bijvoorbeeld verleden tijd, tegenwoordige tijd of de toekomstige tijd. Een tijdsaanduiding zoals gisteren (kemarin in het Indonesisch) maakt duidelijk over welke tijd het gaat. Het werkwoord is ook hetzelfde bij andere onderwerpen, zoals ik, jij, hij, wij,… Ik moet dus geen ingewikkelde vervoegingsregels vanbuiten leren zoals in het Frans, Spaans of het Nederlands. Hieronder enkele voorbeelden:

Nederlands (Tegenwoordige tijd)	Indonesisch (Tegenwoordige tijd)
Ik eet	Saya/aku makan
Wij eten	Kami makan

Nederlands (Verleden Tijd)	Indonesisch (Verleden tijd)
Ik at gisteren	Saya/aku makan kemarin
Wij aten gisteren	Kami makan kemarin

• Er is in het Indonesisch geen verschil tussen vrouwelijke en mannelijke woorden. Hij of zij is in het Indonesisch hetzelfde woord, dia. Er zijn ook geen mannelijke en vrouwelijke lidwoorden zoals un, une, le en la in het Frans.
• Voor mij als Vlaming is het ook handig dat de Nederlandse koloniale erfenis zijn sporen heeft achtergelaten in het Bahasa Indonesia. Zo zijn veel Indonesische woorden hetzelfde of vergelijkbaar als Nederlandse woorden. Hieronder enkele herkenbare woorden:

Nederlands	Indonesisch
Kantoor	Kantor
Wortel	Wortel
Appel	Apel
Pienter	Pintar
Apotheek	Apotek
Gordijn	Gorden
Kamer	Kamar

Formeel en informeel

Er is een duidelijk verschil tussen formeel en informeel Indonesisch. De meeste Indonesiërs gebruiken in het dagelijkse leven informeel Indonesisch. De informele taal is eenvoudiger en korter dan het formele Indonesisch. Op televisie, in kranten en in meer officiële plaatsen gebruiken ze formeel Indonesisch.

Ik leerde tijdens mijn taallessen vooral formeel Indonesisch zodat ik alle regels van het Indonesisch begrijp. Zo zijn er verschillende grammaticaregels in de formele Indonesische taal. Het formele Indonesisch gebruikt bijvoorbeeld langere werkwoordvormen, terwijl het informele Indonesisch vaak enkel het korte basiswerkwoord gebruik. Maar in gesprekken met Indonesiërs gebruik ik vooral informeel Indonesisch met eenvoudigere regels. Daarvoor moet ik me dus aanpassen. Hieronder geef ik enkele verschillen tussen het formele en informele Indonesisch:

Nederlands	Formeel Indonesisch	Informeel Indonesisch
Ik lees	Saya membaca	Aku baca
Ik koop	Saya membeli	Aku beli
Ik spreek	Saya berbicara	Aku bicara
Ik loop	Saya berlari	Aku lari
Nee	Tidak	Nggak

Javaans

Daarnaast gebruiken Indonesiërs in de provincies Yogyakarta en Centraal-Java altijd Javaans, de lokale taal. Ze spreken enkel Indonesisch tegen Indonesiërs uit andere regio’s en buitenlanders. Het gebruik van het Javaans maakt het nog moeilijker om alles te verstaan. In het dorp van mijn partner in Centraal-Java verlopen de meeste gesprekken ook in het Javaans. Dat is frustrerend omdat ik meestal bijna niets begrijp van de gesprekken. Ik ken slechts enkele woorden Javaans.

Javaans is bovendien een heel moeilijke taal om te leren. Zo heeft die taal verschillende niveaus afhankelijk van met wie je spreekt. Volgens een strikte hiërarchie moet je een ander soort Javaans gebruiken tegen mensen die ouder zijn dan jou, mensen die jonger zijn dan jou of dezelfde leeftijd hebben.

Geslaagd voor niveau 2B

Doordat ik tijdens mijn loopbaanonderbreking tijd had, kon ik me echt focussen op Indonesisch leren in de taalschool Wisma Bahasa in Yogyakarta. Ik volgde gemiddeld een zestal lessen van twee uur per week en leerde daardoor snel bij.

Ik startte eerst met een snelle herhaling van het eerste niveau 1A. Omdat ik tevoren al had gestudeerd en dus niet van nul begon, ging dat snel. Daarna ging ik verder met niveaus 1B, 2A en 2B. Met de volgende niveaus leerde ik veel nieuwe woorden en veel grammaticaregels. Al is de grammatica volgens mij niet zo moeilijk als in andere talen zoals het Spaans of het Frans.

Verder verbeterde ik ook het lezen, luisteren en spreken van Indonesisch. Ik vind sommige klanken moeilijk om uit te spreken, zoals de “ng”-klank. Daarnaast is het vaak ook een uitdaging om de lokale bevolking te verstaan, met moeilijke accenten. Uiteindelijk was ik geslaagd voor het examen van niveau 2B. Ik ben trots op mijn progressie. Het was fijn om te leren met leuke leerkrachten en om tijdens de pauzes in het Indonesisch te oefenen.

Certificaat van Bahasa Indonesia – © Wouter Kesteloot

Verder nam ik ook deel aan extra activiteiten van Wisma Bahasa. Zo gaf ik een presentatie in een les “Crosscultural understanding” aan de universiteit Atma Jaya in Yogyakarta. En samen met andere studenten gaf ik op een speelse manier Engelse les aan kinderen in een klas in de regio Bantul. Uiteraard kwam Indonesisch ook van pas in de interactie met de kinderen.

Op bezoek in een klas in Bantul – © Wouter Kesteloot

Tenslotte vond ik het ook leuk om de Indonesische leraren en de andere buitenlandse studenten te leren kennen. Elke student heeft een specifieke reden waarom hij of zij Indonesisch studeert: Voor werk, studies, familie of voor vakantie. Sowieso helpt de kennis van de taal je op weg tijdens een verblijf in Indonesië.

Op bezoek bij de universiteit Atma Jaya in Yogyakarta – © Wouter Kesteloot

Blijven oefenen

Oefening baart kunst. Een taal leren is constant blijven oefenen. Naast taallessen en gesprekken met Indonesiërs heb ik ook andere manieren om Indonesisch te oefenen:

• Via Indonesische televisie kijk ik naar het nieuws en documentaires op zenders zoals CNN Indonesia, Kompas TV en TVRI (TVRI is de publieke omroep van Indonesië, de VRT van Indonesië).
• Ik kijk ook naar reportages op You Tube waar er vaak ook ondertitels zijn. Zo is er een interessant kanaal “Narasi Newsroom”. Ook kijk ik soms naar reportages van Channel News Asia (CNA) over Indonesië waarin Indonesiërs aan het woord komen.
• In Indonesië ga ik regelmatig kijken naar Indonesische films. Al vermijd ik wel de populaire Indonesische horrorfilms die niet echt mijn stijl zijn. Soms hebben de films Engelse ondertitels, soms niet.
• Ik probeer Indonesische nieuwsartikels te lezen en te begrijpen, bijvoorbeeld van de krant Kompas.
• Tenslotte vind ik het ook leuk om Indonesische muziek te leren kennen. Met deze liedjes kan ik de taal ook oefenen.